خيار عيب از جمله خيارات قانوني به شمار مي‌رود. خيارات متضمن حقوقي براي طرفين معامله هستند تا طرفين در صورت تمايل از آن استفاده نموده و از تضييع حقوق خود جلوگيري نمايند. يكي از اين خيارات خيار عيب است. اين خيار دو راه پيش روي دارنده آن مي‌گذارد: دريافت ارش يا فسخ معامله. در ادامه به بررسي بيشتر اين خيار مي‌پردازيم.

منبع : خيار عيب

تعريف

موضوع مورد بحث ما خيار عيب مي‌باشد كه در ماده ۴۲۲ قانون مدني تعريف آن بيان شده است. طبق اين تعريف اگر بعد از انجام معامله و انعقاد عقد متوجه شويم كه مبيع معيوب هست يا به عبارت ديگر عيبي را در آن بيابيم در اين صورت مشتري اختيار دارد ميان دو موضع يكي را برگزيند: برهم زدن معامله، يا قبول مبيع معيوب و دريافت ارش.

در توضيح بايد گفت مشتري مي‌تواند مبيع را بپذيرد حتي اگر معيوب باشد و به خاطر عيبي كه در آن وجود دارد مطالبه ارش كند و ارش عبارت است از تفاوت قيمت سالم و معيوب و يا اينكه مي‌تواند به دليل وجود عيب معامله را فسخ كند و پايبند به چنين معامله‌اي نباشد. همانطور كه مشاهده مي‌كنيم در صورت وجود عيب در مبيع دو راهكار پيش روي ماست يكي فسخ معامله و ديگري پذيرش معامله و دريافت ارش كه در ادامه به بررسي بيشتر و دقيق‌تر اين دو راه مي‌پردازيم.

توصيه مي‌كنيم مقاله ارش را مطالعه نماييد.

در خصوص خيار عيب بايد بيان كنيم كه اين خيار از جمله خياراتي است كه اعمال آن فوريت دارد به زبان ساده‌تر زماني كه مشتري متوجه مي‌شود مبيع معيوب است فوراً بايد خيار خود را اعمال كند. در غير اين صورت خياري براي او متصور نيست و خيار او در واقع ساقط مي‌شود.

توصيه مي‌كنيم مقاله خيارات قانوني را مطالعه نماييد.

ملاك نقص مبيع

سوالي كه ممكن است براي همه ايجاد شود اين است كه چه نقصي به عنوان عيب در قانون در نظر گرفته شده است و در پاسخ به اين سوال بايد بيان كنيم كه همه چيز بر اساس عرف و عادت تعيين مي‌شود ممكن است در زمان و مكان‌هاي مختلف قضاوت عرفي متفاوت باشد.

همچنين بايد توجه كنيم زماني كه عقدي منعقد مي‌شود هدف از انعقاد آن اين است كه مالكيت براي مشتري ايجاد شود و بديهي است كه اين مالكيت در خصوص يك مال سالم بايد تحقق پيدا كند. بنابراين اگر بيعي منعقد شد و سپس معلوم شد كه مبيع معيوب است در اين صورت بايع (فروشنده) تعهد خود را به درستي انجام نداده است و مشتري متحمل ضرري شده است كه براي جبران آن حق فسخ براي او در نظر گرفته مي‌شود. همچنين او مي‌تواند پايبند بماند و ارش مطالبه كند. در اين صورت هم جبران خسارت او ملاك قرار داده شده است.

نحوه محاسبه ارش يا همان تفاوت قيمت سالم و معيوب

براي اينكه نحوه محاسبه ارش را بيان كنيم بايد بدانيم كه براي محاسبه آن دو موقعيت قابل تصور مي‌باشد: يكي اين است كه اگر قيمت يك كالا در صورتي كه سالم باشد برابر قيمت آن كالا در زمان انعقاد عقد باشد ارش به اين نحو محاسبه مي‌شود كه قيمت معيوب آن كالا را به دست مي‌آوريم و تفاوت اين دو قيمت را ارش مي ناميم.
موقعيت ديگر به اين شكل است كه قيمت كالا در صورتي كه سالم باشد بيشتر يا كمتر از قيمت آن كالا در زمان انعقاد عقد بيع باشد. در اين حالت نسبت مي‌گيريم بين قيمت كالا در حالتي كه معيوب است و قيمت آن در حالتي كه سالم است و حاصل اين نسبت را از ثمن كسر مي‌كنيم و آنچه را كه باقي مي‌ماند به عنوان ارش در نظر مي‌گيريم.

شرايط خيار عيب

در ماده ۴۲۳ قانون مدني اشاره شده است كه خيار عيب زماني ايجاد مي‌شود كه عيب در مبيع در زمان انعقاد عقد وجود داشته باشد. بايد توجه شود عيبي كه از آن صحبت مي‌كنيم بايد از مشتري مخفي مانده باشد. به عبارت ديگر زماني ما مي‌گوييم كه عيب از مشتري مخفي بوده است كه مشتري از وجود آن آگاهي نداشته باشد. به اين دليل كه ممكن است عيب ظاهراً مشخص باشد اما مشتري از وجود آن آگاه نباشد بنابراين تنها ملاك ما آگاه نبودن مشتري از وجود عيب در زمان انعقاد عقد مي‌باشد.

سقوط خيار عيب

ممكن است بايع در زمان انعقاد عقد خودش را از اموري كه مربوط به مبيع است مبرا كرده باشد. در واقع مسئوليت خودش را در خصوص مبيع ساقط كرده باشد. در اين صورت اگر در مبيع عيبي يافت شود مشتري ديگر نمي‌تواند به بايع مراجعه كند. زيرا او در زمان انعقاد عقد بيع مسئوليت را از خودش بري كرده است. همچنين ممكن است كه در زمان انعقاد عقد بايع ذكر كرده باشد كه در خصوص يك نوع عيب خاص مسئوليت را از خودش سلب مي‌كند اگر چنين اتفاقي افتاد در ساير موارد كه بايع مسئول است و مي‌توان به او مراجعه كرد و خسارت را از او مطالبه نمود.

توصيه مي‌كنيم مقاله اسقاط كافه خيارات را مطالعه نماييد.

براي دريافت اطلاعات بيشتر در خصوص خيارات قانوني، به كانال تلگرام حقوقي وكيل دات كام مراجعه نماييد. كارشناسان مركز مشاوره حقوقي وكيل دات كام نيز آماده‌اند تا با ارائه خدماتي در زمينه مشاوره حقوقي تلفني وكيل دات كام به سوالات شما عزيزان پيرامون خيارات قانوني پاسخ دهند.